แม่น้ำลำธารที่เคยไหลคดเคี้ยวทั่วโลก ถูกขุดลอกปรับแต่งให้ทางน้ำกลายเป็นเส้นตรงมากขึ้นตลอดช่วงหลายร้อยปีที่ผ่านมา แต่ผู้เชี่ยวชาญในปัจจุบันต่างกล่าวกันว่า การฟื้นคืนสภาพสายน้ำให้มีคุ้งโค้งตามธรรมชาติดังเดิม จะช่วยป้องกันน้ำท่วมและสร้างแหล่งที่อยู่อาศัยอันอุดมสมบูรณ์ให้กับสัตว์ป่านานาชนิดได้

ลำธาร “สวินเดลเบ็ก” (Swindale Beck) ในมณฑลคัมเบรียของอังกฤษ ซึ่งตั้งอยู่ใจกลางพื้นที่ของเนินเขาและทะเลสาบ “เลกดิสทริก” (Lake District) สถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติอันโด่งดัง เคยเป็นลำธารที่ไหลคดเคี้ยวผ่านทุ่งหญ้า หุบเขา และพื้นที่การเกษตรอันกว้างใหญ่ แต่ในช่วงไม่กี่ร้อยปีมานี้ เส้นทางของมันเริ่มจะเปลี่ยนเป็นเส้นตรงมากขึ้นเรื่อย ๆ

สภาพการณ์ดังกล่าวน่าเป็นห่วงอย่างยิ่ง เพราะแม่น้ำลำธารที่มี “สุขภาพสมบูรณ์” ควรจะคดเคี้ยวและไหลอย่างเป็นอิสระ รวมทั้งเต็มไปด้วยสัตว์ป่านานาชนิดที่มาอยู่อาศัย แต่ถึงกระนั้นก็ตาม แม่น้ำลำธารในสหราชอาณาจักรถึง 97% ถูกแบ่งแยกออกเป็นส่วน ๆ ด้วยฝายและเครื่องกีดขวางที่มนุษย์สร้างขึ้น ปัจจุบันสายน้ำในประเทศแห่งนี้จะมีเครื่องกีดขวางดังกล่าวตั้งอยู่ทุก 1.5 กิโลเมตร และในช่วงหลายศตวรรษที่ผ่านมา มันยังถูกขุดลอกปรับแต่งให้กลายเป็นคูคลองแบบเส้นตรงมากขึ้นทีละน้อย เพื่อป้องกันน้ำเอ่อท่วมเข้าสู่บ้านเรือนและพื้นที่การเกษตร

ทว่าการทำลายคุ้งโค้งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติของสายน้ำ กลับส่งผลในทางตรงกันข้ามกับที่มนุษย์คาดไว้ เพราะไปขัดขวางการไหลของน้ำและทำให้แหล่งที่อยู่ของสัตว์น้ำเสื่อมคุณภาพลง นอกจากนี้ คุณภาพน้ำยังได้รับผลกระทบและความเสี่ยงที่จะเกิดอุทกภัยยังสูงขึ้นอีกด้วย ซึ่งไม่นานมานี้แม่น้ำลำธารหลายสายของยุโรปตกเป็นข่าวว่ากำลังอยู่ในสภาพย่ำแย่ เนื่องจากมีสัตว์ป่ามาอยู่อาศัยน้อยลง รวมทั้งปนเปื้อนมลพิษจากน้ำทิ้งเน่าเสียและน้ำที่ระบายออกจากพื้นที่การเกษตร ทำให้มีชุมชนหลายแห่งเริ่มหันไปใช้วิธีธรรมชาติ เพื่อบำบัดฟื้นฟูสายน้ำในท้องถิ่นของตน

แม่น้ำบางสายได้รับการฟื้นฟูด้วยเทคนิคที่เรียกว่า “การจัดการน้ำท่วมแบบธรรมชาติ” (NFM) เช่นการสร้างเขื่อนไม้ที่ปล่อยให้น้ำไหลผ่านได้, การปลูกต้นไม้, หรือการปล่อยให้ตัวบีเวอร์เข้าไปทำรังและสร้างฝายเองตามธรรมชาติ โดยแนวคิดหนึ่งที่ใช้เทคนิคนี้ ได้แก่การคืนคุ้งโค้งให้กับแม่น้ำและลำธารสาขา ซึ่งปัจจุบันหลายประเทศทั่วโลกรวมถึงเนเธอร์แลนด์ สหรัฐฯ และสหราชอาณาจักร กำลังดำเนินโครงการคืนสภาพสายน้ำทีละเล็กละน้อย เพื่อให้ทางน้ำกลับมาไหลคดเคี้ยวเหมือนที่เคยเป็นในอดีต และโครงการในสหราชอาณาจักรนั้นก็กำลังผลิดอกออกผล โดยเริ่มมีปลา นก และสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังจำนวนมาก กลับมาอาศัยตามแหล่งน้ำในมณฑลคัมเบรียและเวสต์ซัสเซกซ์แล้ว

Cradit

• แฟรงกี แอดกินส์
• Role,บีบีซีฟิวเจอร์